Jerozolima położona wysoko w Górach Judejskich, zwana królową Bliskiego Wschodu to miasto trzech religii. Dla chrześcijan to miejsce ukrzyżowania i zmartwychwstania Jezusa, dla wyznawców islamu – wstąpienie Mahometa do nieba, zaś dla Żydów to miejsce, w którym Bóg stworzył Adama. To niezwykłe miasto pełne bogatej historii i ciekawych zabytków. Poniżej znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje związane z podróżą do Jerozolimy.
Co znajdziesz w artykule?
1. Zasady wjazdu do Jerozolimy
3. Polecane noclegi w Jerozolimie
6. Płatności i ceny w Jerozolimie
Widok z dachu Austrian Hospice, foto: Magdalena Twardowska
Foto poglądowe: Ross Parmly/ Unsplash
Zasady wjazdu do Jerozolimy
Jeśli jesteśmy turystami, nie potrzebujemy wizy. Twój paszport (lub tymczasowy paszport) musi być ważny co najmniej 6 miesięcy po dacie planowanego wyjazdu z Izraela.
Każdy podróżny jest zobowiązany przedstawić dowód posiadania ubezpieczenia zdrowotnego, pokrywającego koszty leczenia COVID. Zaleca się, by polisa pokrywała również ewentualne koszty skierowania do odbycia obowiązkowej kwarantanny w wyznaczonym ośrodku. Warto mieć wykupione ubezpieczenie zdrowotne na kwotę min. 400 tys. zł. Koszty leczenia w Izraelu są bardzo wysokie.
Pozostałe restrykcje związane z koronawirusem nie obowiązują.
Podróż do Jerozolimy
Bezpośrednio do Izraela dolecimy liniami:
- LOT: bilety z Warszawy-Chopina kupisz na stronie przewoźnika
- Ryanair: bilety z Krakowa i Poznania kupisz na stronie przewoźnika
- Wizz Air: bilety z Krakowa, Katowic i Warszawy-Chopina kupisz na stronie przewoźnika
- El Al: bilety z Warszawy-Chopina kupisz na stronie przewoźnika.
Warto odwiedzić też skyscanner.com – bilety często są tam tańsze niż na oficjalnej stronie przewoźnika.
Wszystkie samoloty lądują na głównym terminalu nr 3. Wyloty tzw. “tanich linii” odbywają się z terminalu pierwszego.
Odprawa paszportowa, o której krążą legendy, tak naprawdę jest dość sprawna. Kilka pytań o cel pobytu, miejsce zakwaterowania. Urzędnik nie stempluje naszego paszportu, tylko wręcza nam niebieską karteczkę z zezwoleniem na pobyt. Natomiast przed wylotem otrzymamy na odprawie różową kartkę, która pozwoli nam się przemieszczać do kolejnych punktów kontrolnych na lotnisku.
Inaczej wygląda odprawa, kiedy wylatujemy z Izraela. Dlatego zaleca się przybyć na lotnisko co najmniej 3 godziny przez odlotem. Kontrola paszportowa i standardowe pytania – czy sami się pakowaliśmy, czy pozostawiliśmy gdzieś bagaż bez naszej kontroli, czy ktoś nam wręczył coś do przewiezienia? Na tym etapie urzędnik przyklei nam z tyłu paszportu znany tylko im szyfr bezpieczeństwa. Kolejna kontrola może poprosić o otwarcie bagażu. Zdarza się zaproszenie na rozmowę kontrolną do oddzielnego pomieszczenia. W tym momencie najważniejsze jest, aby zachować spokój i naturalność. Nie warto dyskutować z urzędnikiem, tylko odpowiadać na pytania. Tajemnicą poliszynela jest, że ci urzędnicy wiedzą o nas więcej niż nam się wydaje.
Foto: Magdalena Twardowska
Zobacz również:
1. Poradnik Podróżnika: Florencja – bijące serce Toskanii
2. Poradnik Podróżnika: Porto – miasto stalowych mostów, wina i azulejos
Foto: nocleg Abraham Jerusalem
Nocleg w Jerozolimie
Zaleca się nocowanie w Zachodniej Jerozolimie, a na Starym Mieście – w miejscach dla pielgrzymów. Najciekawsze noclegi znajdziesz na Jaffa St., w okolicy Ben Yehuda St. w dzielnicy Nahalat Shiv’a. To miejsca tętniące życiem z knajpkami, sklepikami, a także z hotelami kapsułowymi.
Najpopularniejsze noclegi, skąd pieszo dojdziesz do najważniejszych atrakcji:
Transport publiczny w Jerozolimie
Do Jerozolimy z lotniska im. Ben Guriona w Tel Awiwie dostaniecie się na kilka sposobów. Najszybszy transport do stacji Yitzhak Navon w Jerozolimie zapewni kolej izraelska. Z poziomu drugiego ruchem wahadłowym kursuje autobus nr 485 linii Afikim, który zatrzymuje się m.in. w okolicy głównego dworca autobusowego. Autobus odjeżdża 5 minut przed każdą pełną godziną. Na lotnisko autobus nr 485 odjeżdża o pełnej godzinie z bocznej ulicy przy dworcu autobusowym.
Izraelska komunikacja publiczna nie kursuje w szabat, a więc od około godziny 14:00 w piątek, aż do zakończenia szabatu w sobotni wieczór około godziny 21:00, oraz w wyznaczone dni świąteczne. Jeśli zdarzy się wam lot w szabat, pozostaje kurs szerutem arabskim za około 80 zł za jedną osobę. Niektórzy turyści zamawiają prywatnie taxi – jej koszt to 300 zł za kurs.
W transporcie publicznym obowiązuje karta Rav Kav, którą można połączyć z aplikacją Rav-Kav Online. Kartę bezimienną za 5 NIS możesz zakupić na lotnisku w specjalnym punkcie obsługi lub w automacie. Minimalne doładowanie karty wynosi 30 NIS. Bez tej karty nie ma możliwości podróżowania izraelskimi autobusami. Na podróż koleją istnieje możliwość zakupu biletu w kasie na dworcu lub w automacie, a na tramwaj w Jerozolimie – w automatach na przystankach. W Jerozolimie kursuje tylko jedna linia tramwajowa nr 1.
Z Jerozolimy do Betlejem dojedziesz autobusem nr 231 z dworca arabskiego, znajdującego się naprzeciw Bramy Damasceńskiej. Za bilet u kierowcy zapłacisz około 8 NIS. Nad Morze Martwe, do Masady i Parku Narodowego Ein Gedi dojedziesz z Jerusalem Central Bus Station przy Jaffa Road autobusem linii 444 oraz 486. Ceny za przejazdy w Izraelu są zbliżone do tych polskich (1 NIS=1,29 PLN)
Samą Jerozolimę można zwiedzić pieszo. Szczególnie polecam nocne spacery na Starym Mieście.
Foto poglądowe: Laura Siegal/ Unsplash
Bułka chałka, foto: Magdalena Twardowska
Chałwa, foto: Magdalena Twardowska
Płatność i ceny w Jerozolimie
Najwygodniejszą formą płatności jest karta Revolut, którą bez problemu wypłacisz szekle z bankomatów banku Hapoalim. W Jerozolimie niezbędna jednak będzie również gotówka. Na Starym Mieście, na szuku Mahane Yehuda Market zapłacisz raczej gotówką. Warto wziąć ze sobą również dolary amerykańskie, które wymienisz na szekle na Starym Mieście, tuż za Bramą Damasceńską i Jafską w kantorach oznaczonych jako no commision.
Ceny w Izraelu są dość wysokie i jeśli chcesz spróbować kuchni bliskowschodniej, trzeba się przygotować na wydatek o 15% wyższy niż w Polsce za porównywalne produkty.
Ceny przykładowych produktów w Jerozolimie:
- woda 1,5 l – od 5 szekli w sklepie. Kupując wielopak cena będzie korzystniejsza
- kawa – od 6 szekli za kawę po turecku w arabskiej budce do 15 szekli w kawiarni
- piwo 0,5 l – od 9 szekli w sklepie do 28 szekli w pubie
- chleb – od 4 szekli w markecie. Niewiele więcej zapłacicie u arabskiego kupca za siatkę pieczywa
- wino – od 45 szekli (koszerne)
- szakszuka – od 40 szekli
- hummus – od 30 szekli
- pita z dodatkami – od 18 szekli
- jagnięcina z przystawkami – od 60 szekli w arabskiej knajpce
- lody – 2 kulki (porcja) od 20 szekli
- świeżo wyciskany sok – od 10 szekli na Starym Mieście
- magnes – od 8 szekli
W Izraelu powszechna jest zasada, im więcej kupujesz tym cena za sztukę będzie niższa. Dotyczy to zakupu wody butelkowanej czy wina. Magnesy ceramiczne i różańce z drzewa oliwnego w dobrej cenie kupisz na Starym Mieście, o ile potrafisz się targować.
Polecane restauracje w Jerozolimie
Potrawy kuchni bliskowschodniej to mieszanka izraelsko – arabskich smaków, pełna warzyw, przypraw, jagnięciny, wołowiny i drobiu. W Jerozolimie przeważają knajpki idealne dla turystów z cenami od niskich do średnich. Natomiast restauracje polski turysta rzadziej odwiedza z uwagi na ceny.
Polecam knajpki z jedzeniem usytuowane w okolicy Jaffa Street, na żydowskim szuku Mahane Yehuda Market. Popularnością wśród turystów cieszy się Al-Ayed Restaurant naprzeciwko Bramy Damasceńskiej. Pamiętaj, że w szabat (od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę) zamknięte są izraelskie sklepy i wszystkie punkty gastronomiczne. Dodatkowo podczas ramadanu – w ciągu dnia aż do zachodu słońca nie kupisz jedzenia. W takiej sytuacji uratuje cię restauracja na Starym Mieście Tala Hummus and Falafel.
Al-Ayed Restaurant, foto: Magdalena Twardowska
Bazylika Grobu Pańskiego, foto: Magdalena Twardowska
Stare Miasto, foto: Magdalena Twardowska
Atrakcje w Jerozolimie
Każdy turysta pierwsze kroki w Jerozolimie kieruje na Stare Miasto, które wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Można się tu dostać z różnych stron przez 8 bram. Stare Miasto podzielone jest na cztery dzielnice: żydowską, chrześcijańską, muzułmańską i ormiańską.
Najważniejszym punktem w dzielnicy chrześcijańskiej jest Bazylika Grobu Pańskiego, w której znajdziesz Kamień Namaszczenia, Anastasis z grobem Chrystusa, a na prawo od wejścia krętymi schodami dostaniecie się na Kalwarię z historycznym miejscem ukrzyżowania. Tu kończy się droga krzyżowa, której początek znajduje się na Via Dolorosa. Bazylika otwarta jest od wczesnych godzin porannych do godz. 19.00 zimą oraz do 21:00 latem. Do Bazyliki przylega teren Patriarchatu Koptyjskiego.
W dzielnicy żydowskiej „wszystkie drogi” prowadzą pod Mur Zachodni zwany Ścianą Płaczu. To pozostałość po rozbudowanej przez Heroda Wielkiego – Drugiej Świątyni, dziś najważniejsze miejsce wszystkich Żydów na świecie. Tu odbywają się codzienne modlitwy, a w szabat nawet radosne śpiewy zebranych wiernych. Jeśli spędzisz szabat w Jerozolimie, koniecznie udaj się w piątek po zachodzie słońca właśnie tam. Podczas szabatu pod Murem Zachodnim nie wolno robić zdjęć i należy się stosownie ubrać. Kobiety powinny mieć zasłonięte kolana oraz ramiona i dekolt.
Po drugiej stronie Muru znajduje się Wzgórze Świątynne. Dla Żydów jest to święte miejsce, gdzie stała Świątynia z Arką Przymierza, a dla muzułmanów to trzecie święte miejsce islamu. Wzgórze możesz odwiedzić od niedzieli (pierwszy dzień tygodnia w Izraelu) do czwartku, najlepiej od godziny 8:00. Po przerwie, która trwa od 10:30 do 11:30, wstęp będzie możliwy jeszcze do 14:30. Wejście znajduje się po prawej stronie Muru Zachodniego i zazwyczaj formuje się przed nim długa kolejka. Obowiązuje tu stosowny strój: zasłonięte kolana i dłuższy rękaw. W tym świętym miejscu znajduje się Kopuła na Skale (Kubbat as-Sachra) oraz Meczet Al Aqsa, do których mogą wejść tylko muzułmanie.
Jeśli chcesz poznać historię miasta, to zajrzyj do Tower of David ze słynną Cytadelą Dawida z II w. p.n.e. oraz Muzeum Historii Jerozolimy. Przejdziesz się tam po murach i zobaczysz panoramę na Stare Miasto. Wejście jest płatne.
Jeśli lubisz oglądać miasto z góry, to zapewni ci to spacer po Murach Starego Miasta. Bilet dwudniowy kupisz w informacji turystycznej tuż po przekroczeniu Bramy Jafskiej. Na murach są wąskie przejścia i dużo schodów. Warto więc założyć wygodne obuwie.
Prawdziwie zbliżyć się do historii Jerozolimy pozwoli ci półkilometrowy spacer tunelem wzdłuż Muru Zachodniego. Namacalnie doświadczysz potęgi muru otaczającego dawną Świątynię Jerozolimską. Wejście znajduje się w budynku po lewej stronie Muru Zachodniego.
Dzielnicę Muzułmańską i Żydowską łączy Cardo Maximus, dawniej arteria rzymska, na której mieściły się targowiska.
Warto również zajść na Hurva Square i spojrzeć na Synagogę Hurva.
Najlepszymi punktami widokowymi na Stare Miasto są:
- dachy domów z widokiem na złotą kopułę, do których zaprowadzą cię metalowe schody u zbiegu St. Mark i Habad St.
- dach z widokiem na Wzgórze Świątynne, na który wejdziesz za kilka szekli na Via Dolorosa w Austrian Hospice
- dach Aish HaTorah, który za około 10 szekli zapewni ci niezapomniane wrażenia.
Stare Miasto to nie tylko miejsce kultu religijnego, ale i tętniące życiem, gwarne i kolorowe targowisko, gdzie unosi się zapach przypraw i kadzideł. Tu kupisz pamiątki, takie jak magnesy, dewocjonalia, zabytkowe menory (szukaj w starociach), piękne szale i przyprawy. Targuj się z uśmiechem, a sprzedawca odwdzięczy się ci niższą ceną.
Tuż za murami Starego Miasta na Wzgórzu Syjonu znajduje się Bazylika Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Choć same mury kościoła zbudowano około 100 lat temu, to od początku chrześcijaństwa uważano, że tu nastąpiło zaśnięcie Maryi. Naprzeciw Bazyliki stoi Wieczernik, gdzie wg tradycji chrześcijańskiej, w górnej sali odbyła się Ostatnia Wieczerza Chrystusa z apostołami. W salach na dole znajduje się synagoga, w której znajduje się domniemany grób króla Dawida. Spotkasz tam modlących się Żydów.
Kierując się ku Wschodniej Jerozolimie dojdziesz do Góry Oliwnej. Warto wspiąć się na nią w godzinach przedpołudniowych oraz o zachodzie słońca. Z góry rozpościera się panorama na Wzgórze Świątynne z mieniącą się złotem Kopułą na Skale. Na zboczu góry znajduje się najbardziej znany cmentarz żydowski. Po prawej stronie cmentarza, schodząc stromą drogą dojdziesz do Ogrodu Oliwnego Getsemani, w którym Jezus modlił się przed pojmaniem. Do ogrodu przylega Kościół Wszystkich Narodów.
Bogatą kolekcję znalezisk archeologicznych ziemi Izraela obejrzysz w Muzeum Archeologicznym Rockefellera. Muzeum otwarte jest nawet w szabat.
Choć nie są nam obce miejsca pamięci związane z zagładą Żydów, to warto odwiedzić na Wzgórzu Herzla Yad Vashem Światowe Centrum Pamięci o Holokauście, gdzie m.in. znajduje się Aleja Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Na Wzgórze dojedziesz tramwajem.
Jeśli chcesz poczuć się jak w żydowskim miasteczku zwanym „sztetl”, to odwiedź ulicę Mea Shearim, którą zamieszkują ortodoksyjni Żydzi. Tu czas stanął w miejscu. Możesz się swobodnie poruszać w dzień i w nocy, ale należy przestrzegać kilku zasad. Mea Shearim nie odwiedzaj w szabat. Co więcej, obowiązuje skromny strój zasłaniający kolana, ramiona i dekolt, a fotografowanie przechodniów zalecam z zachowaniem dystansu.
Ikoną izraelskiego szuku jest Mahane Yehuda Market przy Jaffa St. To tam będziesz mógł poznać prawdziwy smak chałwy, a także skosztować soczystych owoców, słodkich daktyli, wytrawnych oliwek oraz aromatycznych przypraw. Ponadto znajdziesz tam szeroki wybór restauracji i sklepików, w tym otwarte po zmroku puby z głośną muzyką.
Na końcu shuku przy Agripas St. 44 w Marzipan Bakery and Pastry kupisz najlepszy rugelach, czyli delikatny rogalik z czekoladą i marcepanem.
Miłej podróży!
Kopuła na Skale, foto: Magdalena Twardowska
Ściana Płaczu, foto: Magdalena Twardowska
Yoel Moshe Salomon Street, foto: Magdalena Twardowska
Poradnik został stworzony we współpracy z Magdaleną Twardowską.
